CZY WĘDZIDŁO "WYRZĄDZA KONIOWI KRZYWDĘ"

Ten post nie będzie moją krucjatą przeciwko pracy z koniem na wędzidle. Nie będzie też pochwałą jazdy bez wędzidła. Będzie to kolejny post promujący aktywny dosiad jeźdźca. Dosiad, przy którym ciało jeźdźca jest głównym źródłem informacji dla konia. Dosiad, który przekazuje polecenia dotyczące kierunku wspólnej jazdy z wierzchowcem, rodzaju i tempa chodu oraz jego rytmu. Dosiad, który bez udziału zaciągniętych wodzy, egzekwuje od zwierzęcia zwolnienie tempa i zatrzymanie. Dosiad, dzięki któremu koń odzyskuje i utrzymuje równowagę.

Zaznaczam z góry, że nie chcę uogólniać ani generalizować powodów, dla których część jeźdźców jeździ i pracuje na koniu z wędzidłem, a część zamienia tradycyjne kiełzno na bezwędzidłowe albo na „sznurki”.

Oczywiście wędzidło może „wyrządzać koniowi krzywdę”, ale nie dlatego, że jest kawałkiem metalu włożonym do jego pyska. Wędzidło „zadaje ból” zwierzęciu, gdy jest „narzędziem” w rękach jeźdźca z biernym dosiadem. Z dosiadem, który nie przekazuje żadnych informacji, za to jest źródłem uciskania grzbietu zwierzęcia. Bez udziału aktywnego dosiadu, człowiek „rozmawiający” z wierzchowcem używa do komunikacji wyłącznie owego wędzidła i to najczęściej poprzez siłowe działanie. To działanie często ogranicza się do ciągnięcia za obie wodze, by koń zwolnił albo się zatrzymał oraz do ciągnięcia za jedną z wodzy, przy manewrach skręcających i odciągających. Dlaczego te sygnały są siłowe? Dlatego, że jeździec zatrzymuje i nakierowuje konia, zamiast poprosić go o zatrzymanie czy o wykonanie zakrętu po właściwym torze. Człowiek jadący wierzchem bez aktywnego dosiadu bardzo często pracuje na mocno obciążonych wodzach. Wówczas do swoich „rozmówek” z wierzchowcem dodaje jeszcze jeden sygnał, oparty na „pracy” poprzez wodze. Ten sygnał to tak zwana „tarka” czyli siłowe i mechanicznie powtarzane przeciąganie wędzidła w prawą i lewą stronę. Wielu jeźdźców jest przekonanych, że dzięki takim ruchom zakończy się zabawa z koniem w „przeciąganie liny”. Zabawa w „kto silniejszy”? Zwierzę ze swoim ciężarem głowy i szyi, czy człowiek i jego ręce? Koń uwieszający się na wodzach tworzy w ten sposób tak zwaną „piątą nogę”. Pewnie niejeden z was słyszał to określenie. Ta „piąta noga” potrzebna jest zwierzęciu do podtrzymania przeciążonego przodu ciała. Ciała, które nie pracuje w równowadze i które „ratuje się” przed upadkiem.

Dyskomfort jaki wówczas sprawia zwierzęciu wędzidło jest „widoczny” dla człowieka i „namacalny”. Jeździec czuje, że pracując obciążonym wędzidłem sprawia ból zwierzęciu. Jednak przy braku równowagi i przeciążonym przodzie ciała, konie odczuwają ogromny ból w sztywnych i spiętych do granic możliwości mięśniach klatki piersiowej, szyi, przy łopatkach i w przednich nogach. Odczuwają również ból w sztywnych i blokujących się od przeciążenia stawach kończyn przednich, a także ból w źle ustawionych łopatkach. Żeby zmniejszyć ból w tych mięśniach i stawach, wierzchowce szukają „piątej nogi”, szukają dla nich podparcia. Jednak taki stan obolałego ciała zwierzęcia nie jest widoczny, potrzeba wiedzy i wyczucia, by uświadomić sobie ogrom końskiego dyskomfortu.

Na „pozbycie się” wędzidła podczas pracy z koniem bardzo często decydują się jeźdźcy, których wierzchowiec nadmiernie obciąża wędzidło, a tym samym ręce jeźdźca. Decydują się jeźdźcy, którzy czują, że przeciążone wędzidło, będąc przekaźnikiem poleceń, zadaje podopiecznemu ból. Jednak zabierając zwierzęciu „piątą nogę”-oparcie dla „przewracającego się” jego ciała, nie sprowokują konia do samodzielnego poprawienia równowagi, do „przeniesienia” części ciężaru z przodu ciała na tył. Brak „piątej nogi” spowoduje, że wierzchowiec „ratując się” przed upadkiem, będzie jeszcze mocniej napinał mięśnie szyi i przodu ciała, będzie mocniej blokował ruch stawów przednich nóg. Próbując „radzić” sobie z brakiem równowagi, koń będzie również pogłębiał wklęsłość pleców i blokował ruch stawu krzyżowo-lędźwiowego. Same „straty”. Wklęsły układ kręgosłupa i jego bolesność potęguje jeździec z biernym dosiadem. Czyli takim, przy którym ciężar człowieka „niesie” właśnie kręgosłup zwierzęcia. Często przy siedzeniu w siodle jak w fotelu, człowiek działa uciskowo swoimi biodrami i „wrzyna się” w grzbiet podopiecznego, jak obciążone wędzidło w kąciki jego ust.

Czym charakteryzuje się aktywny dosiad? W wielkim skrócie: „Siedzimy w siodle tak, by namówić wierzchowca do wygięcia grzbietu i „szczelnego” wypełnienia przestrzeni między naszymi nogami i kroczem. Żeby taką przestrzeń zbudować, jeździec musi na czymś oprzeć swój ciężar-na czymś stanąć i tym czymś są strzemiona”. Wyobraźcie sobie, że strzemiona to murek, na którym stoicie w takiej pozycji, z której najwygodniej byłoby wam się odbić, by wyskoczyć w górę i opaść z powrotem na nogi. Jednak wy wcale nie chcecie zeskakiwać z tego muru. Wręcz przeciwnie, twardo na nim stoicie i nie pozwalacie w żaden sposób zepchnąć się z niego. Murek jednak stwarza jednak „mały” problem: nie jest przyczepiony do podłoża. Nie kontrolowany przesuwa się w przód i tył. Waszą rolą jest ustawić go sobie w najdogodniejszym do odbicia się miejscu. Ustawiacie oczywiście ten murek całymi nogami, począwszy od stawów biodrowych.

Jeżdżąc z aktywnym dosiadem, jeździec ma możliwość pracować nim i łydkami nad odzyskaniem przez wierzchowca utraconej równowagi. Może bez użycia wędzidła regulować tempo jego chodów i prosić o zatrzymanie. Przy odbudowywaniu równowagi nieodzowne są sygnały dawane wodzami, „proszące” o podniesienie przodu ciała oraz rozluźnienie jego mięśni i mięśni szyi. Po odzyskaniu równowagi, koń odciąża wędzidło i ręce jeźdźca. „Piąta noga” nie jest mu już wówczas potrzebna. Proponuję, by jeźdźcy, którzy nie chcą pracować na wędzidle, zwrócili większą uwagę na swoją pracę w siodle i na równowagę konia. Żeby zmieniali kiełzno w momencie, w którym ich wierzchowiec nie obciąża poprzedniego. Żeby wybierali kiełzno, poprzez które będą mogli przekazywać sygnały „proszące” o rozluźnienie mięśni i podniesienie przodu ciała, po utracie równowagi.

Reasumując: jeżeli koń zwalnia i zatrzymuje się w reakcji na „wciągnięte” mięśnie brzucha, na rozciągnięte mięśnie pleców, na ciężar jeźdźca w strzemionach, nie potrzebuje mieć zaciąganych wodzy, bez względu na kiełzno. Jeżeli wierzchowiec pracuje z zachowaniem równowagi, nie będzie obciążał kiełzna, również wędzidłowego. Myślę też , że jeźdźcy, którzy odkryli i doceniają wartość aktywnego dosiadu, dosiadu przy którym nie obciążone wędzidło jest przekaźnikiem subtelnych poleceń skupiających i rozluźniających, zazwyczaj nie widzą powodów, dla których trzeba je „wyrzucić”.