PRZYCZYNY I SKUTKI

Wielu jeźdźców ma problemy z dogadaniem się ze swoim wierzchowcem co do tempa marszu, podczas ich wspólnej pracy. Mówiąc jaśniej, konie rozpędzają się kiedy i jak chcą albo wloką się, nie zważając na zachęty jeźdźca, namawiające do energicznego chodu. Takie zachowanie konia ma swoje przyczyny, które należy znaleźć i „odpracować”. Niestety większość amatorów jeździectwa próbuje walczyć ze skutkami tych przyczyn, czyli właśnie z samowolnie nadanym tempem przez podopiecznego. Walka ta polega na używaniu wodzy jako hamulca. Jeszcze pół biedy byłoby, gdyby jeźdźcy próbowali poprzez wodze przekazać zwierzęciu prośbę: „zwolnij”, a po jej przekazaniu pozwolili, żeby koń na tą prośbę odpowiedział. Niestety większość adeptów sztuki jeździeckiej chce zaciągniętym wędzidłem wierzchowca wyhamować. Nawet, jeżeli ostatecznie koń zostanie wyhamowany albo zatrzymany w ten sposób, to z bardzo złymi skutkami dla obu partnerów. Jakie to skutki? Przy takim „porozumiewaniu się”, i koń i jeździec napinają i usztywniają mięśnie oraz stawy do granic możliwości. Koń uczy się relacji z człowiekiem na zasadzie próby sił. Szybko też uczą się wierzchowce, że są silniejsze od człowieka i w dalszych relacjach same prowokują jeźdźca do używania wobec nich siły. Robią to, mimo odczuwanego bólu po to, by móc się z pasażerem zmierzyć i wygrać. To trochę tak, jakby koń „zapraszał” opiekuna na ring bokserski i wykrzykiwał: „chodź się bić”. Większość jeźdźców daje się na to namówić i staje do walki. Jeźdźcy wchodzą na ten ring, bo nie potrafią pokazać zwierzęciu, że nie chcą się bić, że chcą porozmawiać i przekonać podopiecznego do współpracy. Konie uczą się też, że „bicie się” z człowiekiem jest dużo łatwiejszym zadaniem niż skupianie się, uczenie się, rozumienie poleceń i samodzielne ich wykonywanie. Wierzchowce uczą się wówczas również, że polecenie wysyłane przez jeźdźca wiąże się z bólem i myślą, że tak już musi być. Myślą, że mają wykonać polecenie tylko wówczas, gdy poczują ból. Dlatego też wiele koni nie potrafi zareagować na delikatny i subtelny sygnał. Niektórzy z jeźdźców nauczyli się tak mocno zadawać wędzidłem ból, że koń uciekając przed nim, chowa głowę między przednie nogi. Faktem jest, że zwalnia wówczas tempo, jednak taka „praca” według mnie podpada już pod znęcanie się nad zwierzęciem. To, że konie nie skomlą i nie wyją z bólu nie oznacza, że go nie odczuwają. Okażcie im swoją miłość poprzez zdobywanie wiedzy, poprzez wyobrażenie siebie w ich skórze.

Dodam jeszcze, że używanie wodzy jako hamulca, że siłowe zaciąganie wodzy i długotrwałe ciągnięcie ich, aż do osiągnięcia celu jest błędem. I to bez względu na to, czy na ich końcu znajduje się wędzidło i bez względu na to jakie to wędzidło jest. Siłowe ciągnięcie i zaciąganie wodzy jest nadal błędem również wówczas, gdy są one przyczepione do jakiegoś paska w ogłowiu bez - wędzidłowym albo do kantara czy haltera. Błędem jest również zaciąganie i siłowe ciągnięcie za cordeo. Cóż z tego, że nie ma wędzidła w pysku konia. Siłowe ciągnięcie tymi wszystkimi „pomocami” jest próbą zrobienia czegoś za konia, a nie przesłaniem prośby. Wszystkie te „pomoce” mogą zadawać ból i doprowadzać do złych skutków, które wyżej opisałam.

Kiedy już przekonacie się, że nie należy walczyć ze skutkami, pozostaje znaleźć przyczyny samowolnego nadawania tempa przez zwierzę. Przyczyn może być wiele ale parę z nich jest standardowych.

Wyhamowywanie zwierzęcia zaciągniętymi wodzami, to właśnie jedna z przyczyn rozpędzania się konia. Kolejnym błędem i przyczyną jest bezmyślne podążanie za ruchem konia, a tym samym nadanie swoim biodrom i ciału, tempa i rytmu narzuconego przez wierzchowca. Nadmierne tempo zwierzęcia zaobserwować można głównie podczas kłusa i galopu. Zacznijmy od kłusa anglezowanego. Koń często zwalnia i przyspiesza na zmianę, a jeździec anglezuje jak mu wierzchowiec „każe”. Czasami tempo kłusa jest stałe ale tak duże, że pasażer nie jest w stanie nadążyć z anglezowaniem ale dzielnie próbuje. Przy okazji oczywiście wisi na wodzach, mając nadzieję, „że ręczny hamulec” zadziała. Taki widok kojarzy mi się zazwyczaj z pływaniem „rozpaczliwcem” – machanie kończynami bez ładu i składu i bez efektu płynięcia. W przypadku, gdy koń się wlecze , jeździec podczas anglezowania nadmiernie wyskakuje ponad siodło, próbując chyba w ten sposób nadać mu większe tempo ruchu. W galopie z nadmiernym tempem podopiecznego jeźdźcy radzą sobie w dwojaki sposób. Odchylają się maksymalnie do tyłu gdy jadą w pełnym siadzie – dotyczy to również kłusa wysiadywanego, albo przyjmują postawę w pół – siadzie i znowu w obu przypadkach nieustannie trzymają zaciągnięte wodze. Gdy koń ledwo idzie, jeźdźcy z całej siły pchają go biodrami i zaciśniętymi pośladkami, żeby wprawiać jego ciało w ruch. Tyle tylko, że w kłusie i stępie przy zbyt wolnym tempie, jeźdźcy oddają wodze, nawet zostawiają je luźne, a przy leniwym galopie trzymają je ciągle zaciągnięte. Tak czy siak, człowiek podąża za ruchem konia przez niego nadanym. Tak wiem - zawsze i wszędzie uczą /i uczono/, że jeździec ma za ruchem konia podążać. Owszem, ale to człowiek jako „kierowca” powinien najpierw określić jaki ten ruch ma być, a potem za koniem i jego ruchem podążać. A jaka jest przyczyna tego, że jeźdźcy nie potrafią tego ruchu podopiecznemu narzucić? Że zupełnie abstrakcyjna jest dla nich informacja, że koń powinien stawiać kroki w rytmie i tempie anglezowania jeźdźca? Amatorzy jeździectwa są przekonani, że człowiek ma anglezować w tempie i rytmie stawianych końskich kroków.

Jednak główną przyczyną samowolnego nadawania tempa przez wierzchowca jest brak zrównoważenia jego ciała. Wiele koni pracuje bez zaangażowanego zadu i z przeciążonym przodem. Większość jeźdźców nie potrafi wyczuć i zobaczyć, czy wierzchowiec idzie od zadnich kończyn i czy odciąża przednie. Niestety, właśnie zbyt aktywny i pędzący ruch zwierzęcia odczytują, jako aktywność zadu. Na łukach konie zmagają się z przeciążeniem wewnętrznych kończyn, co jest również przyczyną samowolnego zwiększania tempa przez zwierzę.

A wszystko to razem wzięte jest przyczyną wieszania się wierzchowca na wodzach i wyszarpywania przez niego wodzy. Czyli mówiąc inaczej- jeżeli wasz wierzchowiec obciąża ciężarem swojej głowy i szyi wasze ręce, to jest to skutkiem braku równowagi zwierzęcia, braku zaangażowania zadu i skutkiem nadmiernego tempa. Mieszanie wędzidłem w buzi konia, jak i również podtrzymywanie na wodzach opartej głowy i szyi zwierzęcia jest próbą walki ze skutkiem. Nauczcie się niwelować przyczyny, walka ze skutkami to walka z wiatrakami. W tym przypadku może ona jedynie doprowadzić do przeganaszowania konia.

I tym samym mamy kolejny skutek – chowanie się wierzchowca za wędzidło. Przyczyną tego zjawiska jest ból jaki wędzidło zadaje w pysku konia. Z przeganaszowaniem mało kto jednak walczy. Przecież tak ładnie koń zgina szyję – jak łabędź, no i przestaje wisieć na wodzach. Zapewniam was, że nie ma w tym nic ładnego. Chowając się za wędzidło koń wybiera ból szyi, żeby pozbyć się bólu w pysku.

Boląca szyja jest za to przyczyną rzucania głową przez zwierzę. Robi to zazwyczaj w momencie, gdy tylko jeździec odpuści swój uścisk „łamiący” szyję. Wierzchowiec rzucający głową nie tylko daje znać, że odczuwa ból i dyskomfort, równocześnie informuje opiekuna, że ma za słabe mięśnie u nasad szyi, by samodzielnie ją nieść. Siłowe przyblokowanie ruchu końskiej szyi, by zwierzę nią nie rzucało jest więc walką ze skutkami i nie niweluje przyczyn czyli bólu i słabych mięśni.

Przeganaszowanie, przeciążenie przodu i brak pracy od zadu jest przyczyną braku chęci konia do ruchu. Jest przyczyną tego, że trzeba wierzchowca pchać. Taki koń nie będzie sam się niósł. Konieczność pchania niezbyt chętnego wierzchowca jest również skutkiem jego słabego zadu. Czyli zamiast pchać takie zwierzę, trzeba nauczyć go samo - niesienia i nauczyć pracować z obciążonym zadem, dzięki czemu nabuduje i wzmocni tam mięśnie.

Ostatnio podpowiedziałam młodziutkiej amazonce pomykającej na rozpędzonym koniu, żeby wyobraziła sobie w kłodzie swojego wierzchowca wielką metalową kulę, która może przetaczać się bez przeszkód z tyłu do przodu i z powrotem. Powiedziałem, że akurat jej podopieczny nosi tą kulę z przodu ciała. Zaproponowałam, żeby podczas kłusa dała zwierzęciu sygnał wodzami ale taki, jakby chciała klepnąć ową kulę z myślą przetoczenia jej na zad zwierzęcia. Jej wałaszek bardzo ładnie zareagował i zwalniał za każdym razem po dwóch – trzech klepnięciach. W którymś momencie amazonka musiała użyć popędzających łydek, ponieważ koń zaczął iść zbyt wolnym kłusem – jakby nie miał sił. Powiedziałam amazonce, że po odciążeniu przodu ma konia do pchania, a nie pędzącego. Ona na to, że nie chce mieć wierzchowca do pchania. Pchasz go, mówię, bo ma zbyt słaby zad na to, żeby obciążony kulą mógł swobodnie pracować. Ale jak ma zwierzę go wzmocnić skoro kula jest nieustannie z przodu ciała podczas jego pracy?

A co z końmi, które chodzą z zadartą głową? Jak radzą sobie jeźdźcy tym problemem? Oczywiście zwalczają skutek przy pomocy siły rąk i ciała oraz wszelkich możliwych patentów, naginają szyję i ściągają koński łeb w dół. Po takim działaniu przyczyny tego problemu pozostają. Pozostaje wklęsły grzbiet, przeciążony przód, leniwy zad. Zwalczony skutek nie naprawi przyczyn.

Ktoś zapyta – a podczas pracy na koniu na łukach i kołach, „wpadanie” zwierzęcia do wewnątrz i ścinanie zakrętów albo „wypadanie”, inaczej wynoszenie na zewnątrz łuku, to przyczyna czy skutek? Oczywiście, że skutek. Skutek źle ustawionych końskich łopatek, zadu i całego ciała, a także przeciążania jednego boku. Pchanie konia łydką albo odciąganie wodzą, żeby się przesunął i wrócił na wyznaczony tor, to walka ze skutkiem. Walka ta przynosi niewielkie rezultaty i pozostawia nie rozwiązany problem, pozostawia nie zniwelowane przyczyny.

Przede wszystkim jednak i bardzo często przyczyną wszystkich skutków jest brak umiejętności jeźdźca do pracy właśnie nad niwelowaniem przyczyn. Przy tej pracy trzeba myśleć, rozumieć, uczyć się, umieć uczyć konia. Dużo bardziej prosta wydaje się być walka ze skutkami. W tym przypadku potrzebna jest do pracy tylko siła.