KOŃ "NIEMECHANICZNY"

Jeszcze raz o podawaniu nóg przez wierzchowca.

Wielu jeźdźców boi się koni. Nawet wielu z tych, którzy deklarują, że się nie boją. Im bardziej ktoś szarpaniem, krzykiem i z użyciem siły „rozmawia” z koniem, im bardziej ktoś próbuje ograniczyć jego fizyczne swobody, tym bardziej się boi. Jeźdźcy przestają się bać tych zwierząt w momencie, gdy zaczynają się one zachowywać bardzo mechanicznie - jak automaty. Nawet , gdy człowiek musi z takim „automatycznym” koniem „rozmawiać” z udziałem sporej siły, to woli taki układ zamiast dialogu ze zwierzęciem, którego prawo do zabrania głosu nie zostało odebrane.

Jednym z najczęściej odwiedzanych moich postów jest ten dotyczący podawania kopyt przez wierzchowce. Okazuje się, że dogadanie się z wierzchowcem co do współpracy przy czyszczeniu kopyt sprawia wiele problemów. Dlaczego się tak dzieje? Ponieważ wiele koni nie podaje kopyt, tylko zostają im one poderwane siłą z ziemi i siłowo podniesione w górę. Potem są siłowo podtrzymywane w górze. Jeźdźcy muszą je tak trzymać przede wszystkim po to, żeby podopieczny nogi nie wyrwał, a po drugie człowiek podtrzymuje w ten sposób ciężar konia, który się na ręce opiekuna oparł. Koń, którego nogi podnoszone są na siłę, bardzo często „zastępuje” swoją podniesioną nogę człowiekiem. Skoro zwierzę nie może oprzeć ciężaru na jednej z nóg, opiera ją na człowieku, który trzyma tą nogę. I znowu nasuwa się pytanie, dlaczego? Ponieważ został tego nauczony, właśnie takim siłowym podejściem opiekuna do sprawy. A ponadto, nie zostało takie zwierzę nauczone utrzymywania równowagi na trzech nogach. Ale o tym już pisałam.

Wracam do tematu postu. Przy owym mechanicznym podejściu do pracy z wierzchowcami, czasami poddają się one owej „mechanicznej” współpracy, a czasami wręcz odwrotnie – zwierzęta zaczynają przysparzać wiele problemów. Trzymając się przykładu z podawaniem kopyt - konie zaczynają na przykład wyrywać nogi trzymane na siłę przez opiekuna. Z czasem zaczynają też tylnymi nogami się odkopywać, albo podkurczają i podciągają je tak mocno pod brzuch, że uniemożliwiają wyczyszczenie kopyt.

Wierzchowiec, któremu podnosi się nogi z użyciem siły, uczy się odwzajemniać tą siłę. Na początku robi to odruchowo, z czasem (i to dość szybko) orientuje się, że może wykorzystać tą siłę przeciw człowiekowi. Jeżeli człowiek podrywa z ziemi, podciąga na siłę w górę nogę konia i kurczowo ją trzyma, to zwierzę odruchowo zaczyna stawiać opór, a z czasem zaczyna walczyć i przeciwstawiać się sile opiekuna. Jeżeli człowiek napiera na konia, żeby przechylić jego ciężar, tak by odciążyć podnoszoną nogę, to koń odruchowo zaczyna coraz mocniej stawiać opór albo/i obciążać swoim ciężarem opiekuna. Cała „zabawa” człowieka i zwierzęcia w siłowanie się zaburza równowagę tego ostatniego i kiedy wierzchowiec czuje, że nie daje rady swobodnie stać, ratuje sytuację wyrywając nogi, podciągając tylne kończyny pod brzuch, uciekając lub napierając ciałem na opiekuna. A gdy czuje, że konflikt siłowy z jeźdźcem przybiera na sile, sięga po „broń” - czyli kopnięcia zadnimi kończynami.

Te odkopywanie się zwierzęcia, to przekaz dla opiekuna: „odczep się” (mówiąc delikatnie). Nie ma to jednak nic wspólnego z prawem do zabrania głosu przez wierzchowca, o którym pisałam wcześniej. To: „odczep się”, to jest gest rozpaczy konia, który nie radzi sobie z problemem jakim jest brak równowagi podczas stania na trzech nogach i równoczesnego siłowania się z opiekunem. Koń nie powinien w ten sposób „odzywać się” do człowieka ale to niestety wina człowieka, że tak „się odzywa”. Prawo głosu – prawo do kulturalnego i rzeczowego „dialogu” odebrano takiemu zwierzęciu na początkowym etapie nauki. Młode, uczące się konie nie rozumieją o co opiekunom chodzi – nie rozumieją, dlaczego podnosi im się nogi, boją się tego i boją się utraty równowagi. To te młode konie zadają mnóstwo pytań, do których mają prawo. Oczekują takich odpowiedzi, żeby zrozumieć, żeby się nie bać, żeby mieć czas na naukę, na kojarzenie i zrozumienie. Jakie to pytania? Kręcą się i drepczą w te i z powrotem pytając: „jak mam się ustawić, żeby nie utracić równowagi na trzech nogach”. Wyszarpują nogę pytając: „mogę odpocząć” albo mówią: „tracę równowagę”. Odchodzą od opiekuna łapiącego za nogę mówiąc: „boję się podać ci kopyto”. Napierają na opiekuna mówiąc: „zabieram ci twoją przestrzeń, bo się ciebie boję, może dasz mi spokój”. Nie bierzcie jednak „słów” jakie przypisuję koniom jako wykładni. Każdy wierzchowiec prowadzi rozmowę w nieco inny sposób, każdy zadaje swoje pytania.

Konie, z którymi się rozmawia, którym pozwala uczyć się stopniowo, uczyć przede wszystkim zachowywania równowagi na trzech nogach, będą z czasem same podawać nogi. Wierzchowce, którym pozwala się dojrzeć kondycyjnie do tego, by utrzymać nogę w górze przez dłuższy czas, nie będą walczyć ani się siłować i nie będą obciążać swoim ciężarem ręki człowieka, ale będą z opiekunem rozmawiać.

Wierzchowiec grzecznie podający nogi nie jest mechaniczny – nie zawsze stoi jak słup w miejscu ale za to, gdy nie ma żadnych przeszkód, poda nogi sam. Konie są inteligentne i spostrzegawcze. One wiedzą, zanim chwycisz kopytnik w rękę, że przyszedł czas na czyszczenie kopyt i że należy podać nogi opiekunowi. Czasami muszą znaleźć odpowiednią pozycję i równowagę, by wykonać to zadanie, dlatego przesuwają się. Czasami wolą podawać jedne nogi bardziej od drugich. Czasami potrzebują kilku sekund dla złapania równowagi, albo żeby rozluźnić mięśnie. Grzeczne konie „proszą”: „pozwól mi samodzielnie wykonać zadanie, ale daj mi czas na przygotowanie się”.

Często słyszę opinię, że konie to głupie zwierzęta. One nie są głupie, to ludzie chcą, żeby były głupie, żeby nie zadawały pytań, żeby można było nimi łatwiej rządzić, żeby wykonywały polecenia i już, żeby bez sprzeciwu reagowały na zadawany ból. Ja uważam, że to wielu ludziom brakuje bystrości, umiejętności obserwowania, chęci do odczytywania „mowy” tych zwierząt i cierpliwości do przekazywania wiedzy. Brakuje tego wszystkiego do tego, by uczyć i szkolić konie.

Pod tym linkiem: https://youtu.be/hDyt-SFsvUw znajdziecie filmik, który łączy cztery filmiki z postu. Dodane jest też nagranie z ćwiczeniem pozwalającym nauczyć konia, by sam podawał opiekunowi nogi.

METODY WSTĘPNEJ PRACY Z WIERZCHOWCEM - I CO DALEJ?

Wielu jeźdźców, po jakimś wstępnym etapie jeździeckiej przygody, decyduje się na kupno własnego konia. Często jest to zwierzę bardzo młode, które trzeba zajeździć i nauczyć od podstaw pracy pod jeźdźcem. Każdy młody wierzchowiec jest koniem „szczególnej troski”. Teoretycznie takimi zwierzętami i pracą z nimi powinny zajmować się osoby mające w tym temacie spore doświadczenie. Z drugiej strony, to doświadczenie trzeba w jakiś sposób zdobyć. Jestem więc daleka od krytykowania pomysłu kupna „młodziaka”, tym bardziej, że konie z doświadczeniem jeździeckim potrafią być tak bardzo zepsute, zmęczone, pokrzywione i spięte, że pisząc przy nich przymiotnik: „doświadczone”, trzeba go wziąć w cudzysłów i dopisać: „przez los”. „Świeżo upieczonego” właściciela wierzchowca czeka ogrom pracy z każdym z tych koni. Z tym, że przy pracy z wierzchowcem młodym, jeszcze „niezepsutym”, każdy błąd i niepowodzenie w szkoleniu człowiek może przypisać tylko i wyłącznie sobie. Dlatego ta troska o młode zwierzę powinna być w pewien sposób szczególna.

Nowi właściciele młodych koni, podświadomie zdając sobie sprawę ze szczególności misji uczenia tychże, sięgają po „metody” pracy takie jak na przykład: siedem gier, join up. Niedawno dzięki czytelniczce dowiedziałam się o metodzie Art2 Ride: metoda pracy w dolnym ustawieniu głowy i szyi. Teoretycznie rzecz biorąc, opuszczanie głowy i szyi przez wierzchowca to bardzo pozytywny objaw. Poszukałam w internecie informacji na temat tej metody, pooglądałam zdjęcia i filmy. Odniosłam wrażenie, że ludzie nie zdają sobie sprawy z tego, że opuszczanie głowy i szyi u podopiecznych może mieć różne przyczyny i przynosić różne konsekwencje. Bezwiedne i bezwładne zwieszenie szyi konia jeźdźcy traktują jako pozytywny objaw. Traktują jako cudowny środek, prowadzący do zaangażowania zadu wierzchowca, rozciągnięcia mięśni grzbietu i prężenia go w górę.

Zróbcie proste ćwiczenie. Wyobraźcie sobie, że zarzucacie sobie na plecy ciężki worek, pełen na przykład ziemniaków, żeby przenieść go z miejsca na miejsce. Jeszcze lepiej byłoby, gdybyście mogli naprawdę taki worek przez chwilę na plecach ponieść. Zauważcie jak prężycie i zaokrąglacie plecy, żeby ułatwić sobie niesienie ciężaru. Zauważcie również, że postawa z zaokrąglonymi plecami wymusza opuszczenie przez was głowy. Koń niosący pasażera powinien taką pozycję przyjąć i opuszczanie przez niego głowy musi wynikać z zaokrąglenia grzbietu. W drugiej części ćwiczenia opuśćcie bezwładnie głowę w dół i pomaszerujcie kawałek z tak opuszczoną głową. Czy zwieszona przez was głowa w jakikolwiek sposób może przyczynić się do zaokrąglenia przez was pleców? Koń również może bezwładnie opuścić głowę i szyję i w żaden sposób takie jej niesienie, nie sprowokuje mięśni jego pleców do rozciągania się, nie sprowokuje grzbietu do prężenia i nie sprowokuje zadu do zaangażowania się w bardziej wydajną pracę. Mało tego – zwieszona w ten sposób szyja działa jak tama i blokuje zadnim kończynom możliwość energicznej i sprężystej pracy. Konie zaczynają stawiać wówczas kroki krótkie i „szurające” po podłożu.

Konie po tej czy po innych „metodach” wstępnej pracy, wbrew pozorom czują się często pozostawione same sobie. Zmuszone do okazywania uległości wobec człowieka, szurające nogami ale ze zwieszoną głową i nauczone mechanicznie odpowiadać na mechaniczne sygnały, czują się samotne w niezrozumiałej dla siebie sytuacji, w sytuacji z jeźdźcem na grzbiecie. Dzieje się tak dlatego, że jeźdźcy traktują te wszystkie metody, jak przepis na zbudowanie prawidłowych relacji z koniem i przepis na pracę oraz współpracę. Metody te powinny pomóc w pracy, a nie być sposobem pracy. Powinny być ćwiczeniami wprowadzanymi co jakiś czas w trakcie szkolenia. Ćwiczeniami pomagającymi osiągnąć jakiś efekt ale dzięki indywidualnemu podejściu do zaistniałych problemów. Dobieranie tych ćwiczeń w pracy z wierzchowcem powinno być zależne od reakcji zwierzęcia na wyznaczane mu zadania. Kiedy metoda staje się sposobem pracy z koniem, człowiek nie bierze pod uwagę indywidualności charakterów koni ani różnic w ich budowie czy predyspozycjach do wykonywania zadań. Pracując metodą, niezrozumiałe dla jeźdźca staje się to, dlaczego niektóre konie nie reagują książkowo. W metodach nie wyjaśnia się jak pracować z koniem, który reaguje na daną metodę inaczej, niż to opisano. Jak pracować z koniem, który nie zmienia się „na lepsze” po tych metodach i nie nawiązuje więzi z opiekunem. Jest jeszcze kolejny problem: kiedy koń „zaliczy” wszystkie etapy metody, jeźdźcy często nie wiedzą jak pracować dalej, nie wiedzą jak pracować bez przepisu i wytycznych.

Na pewno jest wśród was wielu, którzy próbowali zastosować jakąś metodę przy pracy z koniem i efekt był odwrotny do zamierzonego. Czy metoda 7 gier wyjaśnia jak postępować dalej z wierzchowcem, który napiera na ucisk palców człowieka i mimo zmiany siły nacisku, nie ustępuje od niego(gra w jeża)? Albo, czy wiadomo jak pracować ze zwierzęciem, które po join up i grze w jo- jo nie podchodzi do człowieka po etapie odganiania? Albo, gdy sytuacja staje się bardziej groźna i odganiany wierzchowiec atakuje, gdy macha się na niego zwiniętą liną czy lonżą? itd

Pracując z młodym koniem, obojętnie czy przy pomocy popularnych metod czy bez ich pomocy, trzeba brać pod uwagę, że zwierzęta zaczynające naukę lubią przede wszystkim czuć się „zaopiekowane”. Bliski kontakt z człowiekiem jest ważny dla młodziutkiego wierzchowca, ponieważ idąc do pracy zostaje oddzielony od swojego stada. Nawet, jeżeli stado pozostaje niedaleko, nie ma to znaczenia - dla konia jest to rozłąka. W początkowych etapach pracy zawsze będzie zwierzęciu towarzyszył strach wywołany oddaleniem się od stada. Nie jestem przekonana czy odganianie (join up) od siebie zwierzęcia w takim momencie pomaga mu nawiązać bliskość z człowiekiem. Odganianie jest w naturze karą stosowaną wobec niegrzecznych jednostek. Pamiętajcie też, że karę wymierzają członkowie stada, z którymi młode zwierzę jest już emocjonalnie związane. Czyli, że w naturze odganianie nie służy do nawiązywania bliskości i więzi, jest po prostu karą.

Wiele koni, podczas nauki pracy na lonży wysyła sygnały okazujące uległość i prośbę o pozwolenie na podejście do opiekuna (join up). Wiele koni traktuje więc początki nauki pacy na lonży jako karę, nie rozumieją tylko za co ta kara. Sporą sztuką jest wytłumaczenie zwierzęciu, że bieganie na lonży to forma pracy i nauki – nie kara, a kontakt z opiekunem odbywa się na odległość poprzez lonżę, poprzez bat, który powinien pełnić rolę przedłużenia ręki lonżującego. Kontakt odbywa się również poprzez wzrok, głos i mowę ciała.

Skoro koń potrzebuje bliskości człowieka, to wydawałoby się, że niosąc opiekuna na grzbiecie zwierzę zawsze powinno czuć się „zaopiekowane”. Nic bardziej mylnego. Z biernym pasażerem czuje się ono tak samo pozostawione same sobie. Bierny pasażer, to taki, który niczego nie tłumaczy zwierzęciu, tylko pozostawia je z sugestią: domyśl się jak masz pracować i kiedy pracujesz dobrze. Domyśl się koniu jak mają pracować twoje nogi, domyśl się jakim tempem i rytmem masz iść, gdy mnie niesiesz, domyśl się jak ukształtować grzbiet, domyśl się jak rozłożyć ciężar ciała, domyśl się jakie mięśnie musisz wzmocnić, a tego wszystkiego domyśl się wyciągając wnioski tylko z faktu, że pozwalam tobie chodzić z głową opuszczoną do ziemi. Konie nie mają pojęcia, jak zapanować nad tym wszystkim i co zrobić, żeby nienaturalna sytuacja jaką jest niesienie ciężaru na grzbiecie, przestała być niekomfortową i przysparzającą ból. Nie wiedzą co zrobić, żeby praca pod człowiekiem była wygodna i swobodna. Dlatego konie często i bardzo wyraźnie szukają kontaktu z jeźdźcem poprzez wodze i ręce. Szukają kontaktu, mając nadzieję na otrzymanie wyraźnych wskazówek. Szukają ręki opiekuna jak małe dziecko, które trochę się boi, trochę nie rozumie. Kiedy takie dziecko chwyci dłoń, zaczyna czuć się pewniej, mimo że nadal nie rozumie i czuje niepokój. Takiemu dziecku, trzymającemu was za rękę, zaczęlibyście tłumaczyć niezrozumiałą sytuację. Młody koń też tego potrzebuje. Trzeba jednak bardzo uważać, żeby młode zwierzę nie przekroczyło granicy między „łapaniem za ręce”, a uwieszaniem się. To pierwsze jest lekkim ciągnięciem za czwarty palec u każdej waszej dłoni. To drugie, to dźwiganie przez was ciężaru końskiej głowy. Każdy wierzchowiec będzie próbował obciążyć ciężarem swojej głowy i szyi ręce jeźdźca i będzie to robił z wielu powodów. Powodem będą słabe i jeszcze nie nabudowane mięśnie u nasady szyi. Powodem będzie to, że zwierzę nauczyło się bezwładnie zwieszać szyję, powodem będzie zmęczenie, spięte mięśnie szyi i umiejętność wykorzystania ich do walki z jeźdźcem. Powodem będzie również brak równowagi, krzywe ustawienie ciała, przeciążony przód i nieenergiczna oraz słabo zaangażowana praca zadnich kończyn. Próby uwieszania się nie powinny być jednak powodem do rezygnacji jeźdźca z budowania kontaktu na wodzach. Gdy wierzchowiec próbuje przekroczyć granicę między kontaktem z rękoma opiekuna a uwieszaniem się, to należy zasugerować wodzami, żeby podniósł ciężar głowy z wodzy. Należy również znaleźć i zniwelować przyczynę tych prób wieszania się.

RODZICE, DZIECKO I KOŃ

Bardzo lubiłam obserwować treningi prowadzone przez moją Panią trener. Słuchając i przyglądając się treningom, można zdobyć sporo wiedzy. Można też podsłuchać komentarze i reakcje innych obserwatorów. Kiedyś na jedną z klinik przyjechał chłopiec około 12 letni. Miał prześlicznego kuca – ogiera. Kucyk nie dość, że był ogierem, to miał niewiele lat i dość buntowniczy charakterek. Podczas jednego z treningów tej pary, blisko mnie stali rodzice młodego jeźdźca. Pani trener tłumaczyła właśnie konieczność użycia jakiegoś sygnału i objaśniała jak powinien zareagować wierzchowiec. Całość wyglądała na bardzo prosty „mechanizm”. Jeźdźcowi taka praca nie sprawiała trudności, a konik bardzo ładnie i wzorcowo reagował na polecenia. Mama chłopca, obserwując trening, powiedziała w którymś momencie: „przecież to żadna filozofia”. Chciałam się odwrócić i powiedzieć, że skoro taka praca z koniem, to żadna filozofia, to dlaczego do tej pory chłopiec tak nie pracował? Dlaczego nie podpowiedziała Pani synowi jak pracować z tym zwierzęciem? Dlaczego nie podpowiedział tego dotychczasowy trener? Zabrakło mi jednak odwagi, żeby się wówczas odezwać.

Hasło: „przecież to żadna filozofia”- często towarzyszy rodzicom kupującym dziecku konia. Przecież to żadna filozofia wyprowadzić konia, wyczyścić go, podnieść kopyta do czyszczenia, wsiąść i pojechać. Większość z was widziała pewnie w internecie historię pt: „dziewczynka dostała w prezencie na komunię kucyka. Nie chciał wozić dzieci, więc oddała go na rzeź”. Nie poznałam całej historii, nie wiem ile jest w tym prawdy, ale taki scenariusz jest możliwy. Rodzice, dziadkowie, ciocie i wujkowie kupują swoim pociechom konika i zakładają, że on musi być zaprogramowany na bycie grzecznym, na sprawianie dzieciom samych radości i zaprogramowany na idealną pracę pod dzieckiem – najlepiej taką, jak konie na karuzeli. Skąd takie założenie? Nie wiem. Opiekunowie dzieci swoją wiedzę na temat koni zaczerpnęli pewnie z filmów i ze szkółek jeździecki, gdzie konie często chodzą jak zaprogramowane – jeden za drugim. A co się dzieje, gdy zwierzę zostaje prezentem z okazji jakieś uroczystości? - Mały biały konik przyjeżdża nie wiadomo skąd w nowe, nie znane mu miejsce. Dopada go gromada krzyczących i biegających dzieci i każde z nich pcha się na jego grzbiet. Drodzy rodzice, taki konik nie zachowa spokoju i nie będzie robić tego, co mu dzieci każą.

Czyli co? Nie należy kupować dzieciom konia? Nie mam nic przeciwko temu, żeby dziecko miało własnego wierzchowca. Jednak ofiarodawcy muszą przyjąć pewne założenia i dobrze przemyśleć decyzję o kupnie. Po pierwsze fakt, że dziecko siedziało przez minutę na grzbiecie nieruszającego się kucyka podczas wizyty w jakiejś stajni i dziecku się to podobało, nie jest wystarczającym powodem, żeby obdarować go takim zwierzęciem. Myślicie, że nikt nie kupi konia z takiego powodu? Mylicie się. Takie decyzje podejmują często osoby mieszkające na wsi i posiadające trochę ziemi albo większe podwórko i jakieś budynki gospodarcze. W budynkach maja już świnkę, krówkę i kurki, więc konik nie będzie sam. Takie osoby często są przekonane, że wystarczy takiego konika nakarmić i napoić jak ową świnkę i krówkę, zmienić ściółkę i wypuścić na trawkę. Myślą, że to jest wszystko czego temu zwierzęciu trzeba, a ono z wdzięczności będzie od czasu do czasu obwozić synka czy córeczkę na swoim grzbiecie. I może nawet sprawdziłby się taki scenariusz, gdyby tacy ludzie kupili konia około dwunastoletniego i doświadczonego w pracy z jeźdźcem na grzbiecie. Konia grzecznie poddającego się czyszczeniu, werkowaniu i prowadzeniu. Gdzieś, ktoś, kiedyś podpowiedziałby im, że trzeba czyścić kopytka konikowi, wezwać co jakiś czas kowala do zwierzęcia, zaszczepić i odrobaczyć. I jakoś to by się kręciło. Problem jest tylko taki, że ułożony konik sporo kosztuje. W związku z tym darczyńcy wpadają na „genialny” pomysł kupienia za 500 zł pół – rocznego źrebaczka – kucyka. Ledwo „to” przecież od ziemi odrasta, więc jaki może być z nim kłopot? Drodzy rodzice swoich dzieci, źrebię obojętnie czy małego kucyka czy dużego konia sprawi takie same problemy. I to duże. Taki kucyk nadal jest silniejszy od was, a już na pewno od waszych dzieci, taki kucyk się boi i będzie się bronił, takiego kucyka trzeba wychować i ułożyć, a do tego potrzebna jest wiedza i doświadczenie.

Decydując się więc na małego i młodego konika musicie założyć, że będzie trzeba zatrudnić do wychowania kuca doświadczoną osobę. Taka osoba będzie musiała pracować nie tylko z koniem ale i z wami, żeby nauczyć was jak postępować ze zwierzęciem. Koń duży czy mały to takie stworzenie, które będzie grzecznie i układnie pracowało tylko z osobą mającą pojęcie jak z nim postępować. Laikowi może w każdej chwili odmówić jakiejkolwiek współpracy. Szkolenie właścicieli konia jest więc koniecznością. Opłacenie dojeżdżającego instruktora to spory wydatek, bo dojazd i czas temu poświęcony też trzeba zapłacić. Nie mówiąc już o trudności w znalezieniu takiej osoby, która zgodzi się dojeżdżać do was.

Jaki los czeka konika, gdy właściciele nie zaplanują takich wydatków. Skończy zamknięty z krówką i świnką, bez możliwości wychodzenia. Sukcesem będzie jeżeli jakoś da się wyprowadzać na ogrodzony kawałek ziemi. Skończy zarobaczony, nieszczepiony z przerośniętymi kopytami i gnijącymi strzałkami,bo nie miał kto nauczyć go podawania nóg. W końcu taki niedoszły pupil rodziny trafi na rzeź albo do fundacji, odebrany po interwencji.

Kolejne założenie jakie powinno towarzyszyć planom zakupu konia dla pociechy, to fakt, że nawet po dłuższej nauce w szkółce jeździeckiej dziecko jeszcze niewiele umie. Nie można niestety zakładać, że tak młody jeździec sam sobie z wierzchowcem poradzi. Nawet jeżeli zwierzę będzie niewielkiego wzrostu. Dziecko i koń muszą mieć opiekuna i trenera. Niektórym rodzicom wydaje się, że jeżeli konik „mieszka” w pensjonacie w większej stajni, a dziecko obraca się wśród innych jeźdźców, to trener nie jest już potrzebny. To jest bardzo błędne myślenie. Każdy kupowany konik, nawet wiekowo dojrzały, to zwierzę „po jakichś przejściach”. Nawet tak zwany „koń profesor”. Konie to są zwierzęta, z którymi zawsze trzeba nad czymś pracować. Trzeba oduczać i uczyć. Są to zwierzęta, które zawsze wykorzystają błędy jeźdźca, żeby go zdominować i żeby się nie napracować. Są to zwierzęta, które bardzo łatwo i szybko można „oduczyć” nawet świetnego wyszkolenia. „Oduczyć” tylko dlatego, że jako jeździec ma się zbyt małą wiedzę. Licząc więc, ile będzie kosztował was rumak waszego dziecka, trzeba do kosztów pensjonatu, opieki weterynaryjnej i usług kowala dodać koszt opłacenia trenera.

Dość dawno temu odezwała się do mnie mama dziewczynki, która od czterech lat jeździła w szkółce w dużej stadninie. Miałam okazję obserwować parę razy pracę w tej szkółce. W ciągu jednej godziny na jednym padoku trenowało równocześnie około piętnastu par: koń – jeździec. Naukę prowadziło trzech instruktorów. Jeden jechał na koniu, jako prowadzący cały zastęp. Dwóch stojących pośrodku padoku wydawało polecenia. Jeźdźcy stępowali, kłusowali, galopowali i skakali przez przeszkody. Wszystko- jeden za drugim. Mama młodej amazonki zwróciła się do mnie o indywidualne treningi, bo w szkółce nie uczą jej córki trudniejszych rzeczy, takich jak: zagalopowania ze stój albo lotnej zmiany nogi w galopie. Na indywidualnym treningu to dziecko nie potrafiło nawet „namówić” konia do ruszenia. Poprowadziłam trening ucząc dziewczynkę podstawowych sygnałów potrzebnych do porozumienia się z koniem. Młoda amazonka nie umówiła się na kolejny trening. Ja wiem, że po niektórych szkółkach jeździeckich poziom umiejętności ich wychowanków jest dużo większy. Kupując dziecku konia lepiej jednak założyć, że jeździecka edukacja pociechy jest w fazie początkowej, a nie zaawansowanej czy co gorsze, że dziecko już wszystko wie i umie.

Kupując dziecku konia trzeba również założyć, że będzie trzeba poświęcić czas na przyjeżdżanie do zwierzęcia częściej niż tylko w weekend. Rodzic musi nawet w dni powszednie mieć czas, żeby dziecko przywieźć do stajni i mu towarzyszyć. Koń nie może pracować raz na tydzień. Wierzchowiec, który ma współpracować i być skupionym nie może pracować okazjonalnie. To musi być częsta, regularna i rzetelna praca.

Ja bardzo jestem zadowolona, gdy któryś z rodziców dziecka znajdującego się pod moją opieką i posiadającego własnego wierzchowca zakłada, że zaangażuje się również w podstawową pracę z koniem. Myślę, że kiedy mama czy tata razem z dzieckiem potrafią zwierzę wyprowadzić na padok czy trawkę, potrafią wraz z dzieckiem wyczyścić i osiodłać wierzchowca, to wypływają z tego tylko same korzyści.

PRACA KONIA BEZ OBCIĄŻENIA

Niestety, czasami „daję się namówić” facebook'owi i wchodzę na proponowane strony. Strony dotyczące zwierząt, koni i jeździectwa. Profil, na który tym razem weszłam zachęcał do poznania kolejnej metody pracy z koniem. Aż w dwóch postach wstawiony był link do filmu na YouTube obrazujący tą metodę. Nie uznaję metod w pracy z koniem. Metoda oznacza schemat i zbiór przepisów, a według mnie, z żywą istotą, należy pracować przy pomocy dialogu, obustronnego zrozumienia i porozumienia. Do obejrzenia filmu podkusiły mnie jednak komentarze pod postem:
„-Nie wiem czym ma się to różnic od zwykłego ganiania konia w kółko.
-Bo nie jest to właśnie zwykłe ganianie w kółko o czym traktuje cały artykuł o metodzie ….... oraz szereg materiałów na naszej stronie. Radzę się zapoznać.
-Metoda, metodą, a wygląda jak przeganianie. Konie lecą odgięte, niektóre galopują ze złej nogi. Filmik nie zachęca mnie w ogóle, do pogłębienia wiedzy na ten temat.
-Z takim podejściem trudno polemizować, nie pogłębiaj?!”

Jaka była moja pierwsza konkluzja po pokazie metody?: Niczym się to nie różni od zwykłego przeganiania koni po padoku. W związku z tym zapoznałam się z artykułem i innymi materiałami.

Konkluzja po lekturze? Zwykłe przeganianie koni po padoku z dorobiona teorią i nazwane metodą.

Najpierw chciałam się przyłączyć do komentowania i polemiki. Potem stwierdziłam, że mam tak dużo do powiedzenie, że lepiej się tu nie odzywać tylko napisać post o pracy z koniem bez obciążenia jeźdźcem. I o tym, dlaczego przeganianie konia po padoku nią nie jest.

Dzikie konie w naturalnym środowisku nie biegały zbyt dużo. Raczej maszerowały, skubały trawkę i znów maszerowały, by znaleźć lepszą. Szybki bieg czyli galop, potrzebny im był do ucieczki przed zagrożeniem. Nieważne było dla zwierzęcia jak biegnie, byle tylko jak najszybciej i tylko tyle ile potrzeba, by zwiać drapieżnikowi.

Pracując z człowiekiem, wierzchowce potrzebują kondycji do dłuższego i bardziej wyczerpującego biegania, niż krótkotrwała ucieczka raz na jakiś czas. Przeganianie koni jest według autorów artykułu metodą treningu kondycyjnego. Stadne biegane koni rozłożone według pewnego czasowego schematu ma zwiększyć ich wydolność do przyszłej pracy z obciążeniem. Jednak ogólnie pojęta kondycja nie wystarczy zwierzęciu do noszenia jeźdźca i pracy z nim. Nasi podopieczni do prawidłowej pracy z obciążeniem potrzebują wzmocnienia i zwiększenia wydolności mięśni odpowiedzialnych za podołanie konkretnym zadaniom. I owe mięśnie będą „rosły w siłę” tylko podczas stopniowego wdrażania tych zadań. Każdy wierzchowiec pracujący z człowiekiem na grzbiecie, potrzebuje umiejętności prawidłowego ustawienia ciała, umiejętności prawidłowego rozłożenia ciężaru i to wszystko na prośbę opiekuna. Żaden koń nie wpadnie sam na pomysł tego, jak podczas biegu ustawić i pracować zadnimi kończynami, by móc wyprężyć grzbiet. Żeby móc prężyć go tak, aby przygotować w ten sposób mięśnie pleców do pracy, gdy zostaną obciążone ciężarem. Żaden koń nie wpadnie na to jak pracować tylnymi nogami, by wzmocnić siłę ich pracy napędowej potrzebnej do energicznego i spokojnego ruchu oraz do wyższych chodów czy skoków. Inaczej mówiąc, żaden koń, bez wyraźnych wskazówek człowieka, nie będzie wiedział jak poprawić kondycję mięśni zadu i grzbietu. Podczas przeganiania koni czy konia, człowiek nie jest w stanie przekazać zwierzęciu „wskazówek” jak pracować nad kondycją zadu i grzbietu.

Natura w żaden sposób nie przygotowała konia do wydajnej pracy. Nie przygotowała tym bardziej do noszenia ciężaru na grzbiecie. Do tego musi przygotować go opiekun i trener w jednej osobie. Kiedy koń „zwiewa” w naturalnym środowisku na krótkim dystansie albo maszeruje stępem w poszukiwaniu lepszej roślinności, trasę tego marszu wybiera sam. Skoro sam, to nie ma większych problemów z ustawieniem ciała, by wygodnie i stabilnie maszerować. Mając pod „opieką” wierzchowca, to człowiek wyznacza i narzuca zwierzęciu trasę marszu. W związku z tym również człowiek powinien wskazać podopiecznemu jak powinien ustawić ciało, by swobodnie i bez problemu mógł podążać ową ścieżką, niosąc dodatkowo ciężar. Kiedy człowiek wyznacza zwierzęciu tylko trasę, koń zaczyna mieć duże problemy z prawidłowym ustawieniem ciała. Konie, którym nie podpowiada się jak ma ustawić ciało na wyznaczonej ścieżce, zaczynają „prowadzić” zadnie nogi po zupełnie innym torze niż przednie. Zaczynają w nieprawidłowy sposób ustawiać łopatki, szyję i głowę. Konie takie zaczynają chodzić i pracować mocno pokrzywione, co skutkuje napięciami mięśni i sztywnością stawów. Tych, którzy chcieliby dokładniej dowiedzieć się o czym mówię, namawiam do przeczytania postu: „Ustawienie ciała konia do wykonania zakrętu”. Chodzi ogólnie o to, że dla konia „poleceniem” wyznaczającym trasę, po której powinien podążać, jest ustawienie jego ciała. Wierzchowiec, który „po swojemu” ustawia swoje ciało, będzie próbował pójść ścieżką odpowiadającą temu ustawieniu. Z siłowymi sygnałami jeźdźca, blokującymi mu możliwość „wybrania ścieżki, zwierze będzie walczyć. Przy przeganianiu koni, człowiek określa im ścieżkę, po której mają biec ale nie jest w stanie przekazać im, jak mają ustawić zad, łopatki, szyje i głowę. Bez prawidłowego ustawienia ciała konia nie poprawia się kondycja mięśni, które pozwalają na takie swobodne ustawienie. Wzmacniają się za to te, które „pomagają” utrzymać krzywizny ciała.

Kolejna spawa to rozkładanie ciężaru ciała prze konia. Podczas marszu czy biegu w naturalnych warunkach, każdy koń intuicyjnie wie, jak zrównoważyć ciało i poradzić sobie przy utracie równowagi. Podczas pracy z obciążeniem, rozłożenie ciężaru ciała konia na kończyny jest dalekie od naturalnego. I znów natura nie przygotowała tych zwierząt do samodzielnej pracy nad odciążeniem przodu ciała i obciążeniem tyłu, co pozwoliłoby zwierzęciu swobodnie nieść jeźdźca. Tylko wyraźne wskazówki człowieka mogą „poprowadzić” ciało wierzchowca do rozłożenia ciężaru ciała, odmiennego od naturalnego. Żeby wzmocnić kondycję mięśnie pozwalających swobodnie „utrzymać” nowy rozkład ciężaru, człowiek powinien „rozmawiać” z koniem na ten temat podczas pracy bez obciążenia, od samego początku współpracy. Podczas przeganiania koni nie widzę możliwości na pracę nad nauką nowego rozłożenia ciężaru. Wzmacniają się więc mięśnie utrzymujące samodzielne zrównoważenie ciała przez konia. Jednak to samodzielne zrównoważenie jest ściśle związane z ustawieniem ciała i możliwością swobodnego wyboru trasy biegu czy marszu. Wyznaczając zwierzęciu trasę marszu bez pracy nad resztą wymienionych elementów, zaburza mu się naturalną równowagę. Koń tracąc ową równowagę, dla jej odzyskania, będzie próbował zbaczać na „własną” trasę. Gdy mu się to uda, będzie ścinał zakręty albo „wynosił” poza ich zewnętrzną granicę. Kiedy zwierzęciu się to nie uda, będzie narastało u niego napinanie mięśni i usztywnianie stawów To napinanie jest jak „koło ratunkowe” chroniące przed upadkiem. Wyraźne ograniczenie przez człowieka ścieżki, po której koń ma biec, musi być ściśle związane z pacą nad równowagą podopiecznego.

Autorzy postu wskazują na zalety metody przeganiania:

1)„Niezwykle ważnym elementem jest prowadzenie treningu bazując na tempie własnym konia, tzn. stopniowe budowanie sprawności tak aby wysiłek nie powodował obciążenia psychiki- koń ma pracować ze swobodą i bez nadmiernego zmęczenia, nie ma być zmuszany do nadmiernego wysiłku....Konie mogą zajmować dowolnie miejsce w grupie, mogą iść swoim tempem, mogą ze sobą „dyskutować”, byleby pozostały w narzuconym z góry chodzie”.
W stadzie koni biegających na wskazanym filmiku są zwierzęta różnej wielkości i wieku, o różnym rytmie stawianych kroków i tempie własnym. Biegną one w ścisłej grupie, więc jak dla mnie, nie mają szans na własne tempo. Będą je dopasowywać do tempa lidera grupy. Jestem też przekonana, że konie idące w tempie lidera, próbując jak najlepiej się dopasować, będą skracały kroki, czyniąc je drobnym i stawianymi w przyspieszonym rytmie. Rytmie dalekim od naturalnego. A to wydaje mi się nie wpływa dobrze na swobodę pracy i raczej przysparza zmęczenia. Tym bardziej, że metoda zakłada konieczność przeganiania koni 5-6 razy w tygodniu po 40 minut. Cykl całego treningu to 214 dni. Żeby być sprawiedliwym dodam, że autorzy zaznaczają: „Do tego dochodzi ważna kwestia odpoczynku. Im intensywniejsza praca tym krótsze cykle treningowe (minimum 5 dni) i tym więcej dni wolnych. A gdy tylko zaistnieje potrzeba (tu kwestia wnikliwej obserwacji) koń otrzymuje dodatkowe dni odpoczynku tak, aby mógł podjąć trening w pełni komfortu psychicznego i fizycznego. Uzupełnieniem dbałości o psychikę konia jest odpowiednia pielęgnacja.” Mimo tego uważam, że tylko indywidualna praca z koniem pozwoli zwierzęciu na ruch bazujący na jego rytmie chodów.

2) „Przy okazji wychowujemy konia i uczymy podstaw współpracy i komunikacji z człowiekiem”. 

Koń biegnący w stadzie uczy się współpracy i komunikacji z innymi końmi, a nie z człowiekiem. Człowiek przeganiający stado funkcjonuje poza nim. Przy indywidualnej pracy z koniem, człowiek i zwierzę tworzą małe stado, co ułatwia podopiecznemu naukę współpracy, skupiania się i komunikacji z opiekunem.

3) „Surowe konie uczą się od starszych rozróżniania komend, posłuszeństwa, etc. i są po takiej zaprawie przygotowane "bezboleśnie" do pracy pod siodłem”. 

Jakich komend mogą uczyć się młode konie przy stadnym przeganianiu?: „Step, kłus, galop, prrr” To najprostsze komendy. Nauczenie ich młodego konia, bez udziału starszych „kolegów”, nie powinno przysparzać większych problemów. Na pewno nie nauczymy młodego konia polecenia: „stój” w przeganianym stadzie. A jest to ważna komenda i jej respektowanie przez konia, to podstawa współpracy.

4) Autorzy zwracają uwagę, że praca metodą przeganiania: „skraca czas pracy, ponieważ nie trzeba każdego z iluś koni brać do pracy kondycyjnej z osobna”. 

To zostawię bez komentarza.

Od siebie dodam jeszcze, że bat do lonżowania i lonża są pomocami służącymi przekazywaniu informacji, które koń powinien zrozumieć. Są jak przedłużenie naszych rąk, które wskazują zwierzęciu co i jak powinien ustawić, przestawić, zmienić i poprawić. Podczas przeganiania, koń może się tylko nauczyć uciekać od tych pomocy. Człowiek stojący na środku placu i wymachujący batem egzekwuje ruch zwierzęcia na zasadzie: straszę - uciekaj.

KONIE "SZCZEGÓLNEJ" TROSKI

Każdy koń, który w ten czy inny sposób służy człowiekowi, zasługuje na szczególna troskę. Mam jednak na myśli troskę okazywaną zwierzęciu podczas pracy, którą ono dla nas wykonuje. Wiele koni nie upomina się o to szczególne zainteresowanie. Z pokorą „odbębniają” rutynową jazdę, marząc o powrocie do stajni i odpoczynku dla obolałego ciała. Na wiele wierzchowców można po prostu wsiąść i pojechać bez szczególnego zastanawiania się, czy jest on rozluźniony, czy jego nogi prawidłowo pracują, czy jego ciało jest we właściwy sposób ustawione i czy przypadkiem nie odczuwa on z jakiegoś powodu bólu. Są to wierzchowce fizycznie i psychicznie „złamane”. Dawno zrezygnowały z prób okazywania uczuć i porozumienia się z człowiekiem na rzecz totalnej uległości, dla tak zwanego „świętego spokoju”. Jest jednak sporo koni, u których zła jazda i zła z nimi praca natychmiast „odbija się” na jakości jego ruchu i na jakości „posłuszeństwa”. Jest wiele koni, które nie godzą się na to, by praca z człowiekiem sprawiała im ból i dyskomfort.

Od lat obserwuję jeźdźców i ich podopiecznych. Każdy z jeźdźców widzi u swojego wierzchowca pewne cechy i „przypadłości” związane z jazdą na nim albo z jego charakterem. Mam wrażenie jednak, że człowiek widzi albo chce widzieć tylko to, o czym może powiedzieć: „mój koń tak już ma”. Ludzie widzą u swoich podopiecznych to, co można zaakceptować i z czym jakoś sobie radzą. Zauważenie czegoś ponadto, wymagałoby zdobycia wiedzy i zaangażowania się w trudniejszą pracę. Niestety bywa i tak, że to „coś” zaczyna za bardzo „rzucać się” w oczy i nie da się tego zbagatelizować. Mówię na przykład o kulawiznach. Koń kuleje, więc potrzebny jest lekarz weterynarii. Jeżeli kulawizna wynika z ewidentnego uszkodzenia mechanicznego, to wszystko jest jasne i oczywiste. Co jednak, kiedy badania i prześwietlenia kończyn nie wykazują żadnych zmian i chorób, a wszelkie chłodzenia, rozgrzewania i leki przeciwzapalne nie przynoszą poprawy? Kolejnym krokiem jest kucie konia. Zwierzę dostaje podkowy zwykłe, jak nie ma efektu - to okrągłe, potem korekcyjne - i co? Również nie ma efektu. Bardzo rzadko trafia się jeździec, który dochodzi do wniosku, że przyczyną problemów jest zła praca, zła jazda wierzchem. Dla większości jeźdźców nie ma czegoś takiego, jak zła jazda: „przecież ja już wszystko umiem”. Finał jest taki, że ów jeździec nadal jeździ na kulejącym koniu, gotowy w każdej chwili stwierdzić: nie, mój koń nie kuleje, on już tak po prostu ma. Skąd się biorą takie kulawizny? Z obolałych i spiętych stawów oraz źle ustawionych i pracujących kończyn. Z przeciążenia nóg, gdy koń pracuje bez zrównoważenia ciała. Z obolałego i napiętego grzbietu, obolałej szyi ściągniętej na siłę w dół, ze wszelkich napięć mięśni. W tych przypadkach lekarz weterynarii zwierzęciu nie pomoże. Pomoże świadoma praca jeźdźca. Praca nad wypracowaniem równowagi, nad rozluźnieniem i ustawieniem ciała zwierzęcia. Pomoże jeździec, który siedząc na grzbiecie będzie jak fizjoterapeuta uczący podopiecznego na nowo chodzić i pracować. Fizjoterapeuta uczący nowego funkcjonowania obolałe po przejściach ciało. Takie konie, to są właśnie zwierzęta potrzebujące bardzo szczególnej troski. I wbrew pozorom nie jest ich wcale mało.

Jest też wiele koni z drobnymi wadami budowy i postawy. Sporo koni z powykrzywianymi kończynami, które to krzywizny są efektem kowalskich zaniedbań w źrebięcym okresie. U takich zwierząt efekty złej pracy ujawniają się najszybciej. Mało który jeździec to zauważa, a gdy któryś już zauważy, to nawet jeżeli w tym przypadku jego koń tak ma, rzadko fakt ten skłania do refleksji nad sposobem swojej pracy z takim zwierzęciem. Pod kategorię: „mój koń tak już ma” ludzie „podciągają” wiele rzeczy – na przykład opuchnięte kończyny. Zawsze jest wytłumaczenie: pochodzi-popracuje i opuchlizna się zmniejsza. Pewnie, że się zmniejsza bo ruch pobudza krążenie krwi i rozgrzewa kończynę. Niejeden z was miał zwichniętą nogę. Przypomnijcie sobie, kiedy najbardziej taka noga boli i jest opuchnięta? Gdy jest zastana, kiedy po długim odpoczynku trzeba zacząć chodzić. Gdy się już taką nogę „rozrusza”, ból i opuchlizna maleje. Czasami jedno i drugie chwilowo ustępuje, do czasu, gdy noga znów będzie po kolejnym odpoczynku. Czy zanikanie bólu przy ruchu oznacza, że z nogą jest wszystko w porządku? Nie. To dlaczego u konia ma być inaczej? Owszem, opuchlizna nie zawsze oznacza zwichniecie ale na pewno oznacza, że w kończynie zachodzą chorobowe procesy. Kiedyś usłyszałam od opiekuna konia z opuchniętymi zadnimi nogami, że koń jest mniej szlachetny stąd opuchlizna. Kolejna rzecz podciągana pod kategorię: koń tak ma - to wiszenie na wodzach wierzchowca i zaciśnięta szczęka - tu wytłumaczeniem jest: mój koń jest twardy w pysku - cokolwiek to znaczy. Koń miele językiem próbując wypchnąć zadające ból wędzidło – dla jeźdźców on żuje to wędzidło, otwiera z bólu pysk – trzeba mu go zawiązać, bo słabo czuje koń wędzidło, pędzi bez opamiętania na przeszkody – lubi skakać, pędzi w terenie i nie dając się opanować – kocha jeździć w teren, buntuje się – jest leniwy albo ma złośliwy charakter. Zawsze jeźdźcy znajdują przyczynę takich a nie innych zachowań zwierzęcia, ale nie jest nią zła praca człowieka. Tylko raz, przez całą moją jeździecką przygodę, ktoś się przyznał do błędnej pracy ze swoim podopiecznym i zaczynał wszystko od nowa.

Napisałam wcześniej, że na wiele wierzchowców można po prostu wsiąść i pojechać, jednak zastanówcie się- ile razy podczas jazdy na takim koniu nachodzą was różne pytania i dylematy. Jazda wierzchem tylko pozornie może być bezproblemowa. Problemy zawsze są. Rodzaj problemów zależy od stopnia „zepsucia” konia, jego charakteru, etapu nauki jazdy konnej jeźdźca, stopnia zaawansowania uprawianego jeździectwa i od stopnia strachu jeźdźca przed problemami, które może zaserwować podopieczny i „zaoferować” jazda na nim.

Niektórym jeźdźcom, na zadane pytanie: z czego wynika dany problem w pracy z podopiecznym?- wystarczy odpowiedź: „bo ten koń już tak ma”. Na szczęście coraz więcej adeptów sztuki jeździeckiej szuka wyjaśnień na problemy związane ze współpracą z koniem. Wielu jeźdźcom nie wystarczy już zacytowana wyżej odpowiedź. Ludzie szukają sposobu na świadome porozumienie z wierzchowcem. Czują, że jest im potrzebna umiejętność rozumienia zachowań wierzchowca i umiejętność takiego przekazywania poleceń podopiecznemu, żeby je zrozumiał. Problem jest tylko taki, że sporo osób mniej czy bardziej zaawansowanych w jeździectwie spodziewa się znaleźć szybkie i „cudowne” rozwiązanie powstałego problemu, często nazywane przeze mnie „pstryczkiem – elektryczkiem”. Nie dajcie sobie jednak wmówić, że takie rozwiązanie istnieje. Każdy „cudowny” patent, każde dodatkowe dołożenie siły w „namawianie” wierzchowca do wykonania zadania, to metody dające złudzenie rozwiązania problemu i działające „na krótką metę”. Rozwiązywanie problemów związanych z „dogadaniem się” z koniem to zawsze jest i powinna być długa, żmudna i ciężka praca. Gdy to sobie uświadomicie, dużo łatwiej będzie wam podejść do pracy z koniem polegającej na prowadzeniu „dialogu” oraz na niełatwym i długotrwałym uczeniu się języka porozumienia, który do tej pory obcy był wam i podopiecznym. Łatwiej będzie wam podejść do pracy z koniem, w której trzeba nauczyć się obserwować zwierzę i odczytywać jego gesty i formy przekazu informacji. I nie mam tu na myśli wszechobecnej wiedzy na temat tulenia uszu przez wierzchowca i różnorodnego ich ustawiania albo wiedzy: co oznaczają „wyszczerzone” przez zwierzę zęby, czy też opuszczenie głowy i wystawianie języka podczas „join up”. Te gesty to jest „kropla w morzu” sygnałów jakie wysyłają do was wasi podopieczni.

Podczas mojej przygody jako jeździec i instruktor pracowałam z końmi, które pozornie nie stwarzają problemów i z końmi, z którymi współpraca bez „szczególnych” umiejętność jest niemożliwa. Każdy z nich to osobny „przypadek”, różne predyspozycje, różne reakcje i wiele odosobnionych zachowań. Mało tego, zachowanie tego samego zwierzęcia w relacji z innym jeźdźcem generowało inne problemy. Do każdej pary: jeździec – koń, szukałam innego podejścia, które nie tylko zwiększałoby ich umiejętności ale pozwoliłoby na znalezienie wspólnej płaszczyzny porozumienia. Zebrałam trochę doświadczeń i historii paru wierzchowców, a najwięcej nauczyły mnie te „szczególnej troski”.

PATENTY JEŹDZIECKIE. DLACZEGO, I KTÓRYCH NIE UŻYWAĆ.

Po poprzedniej prezentacji pt: “Mięśnie brzucha u jeźdźca” postanowiłam zająć się tematem patentów stosowanych w jeździectwie. Na blogu “Pogotowie jeździeckie”, w postach posługuje się głównie słowem i za jego pomocą chcę wpłynąć na wyobraźnię jeźdźców. Tworząc pierwszą prezentację, wprowadziłam do mojego przekazu sporą ilością zdjęć. Podczas ich poszukiwań w internecie, natknęłam się na zdjęcia patentów jeździeckich, o których istnieniu nie miałam pojęcia. Widok “poubieranych” w patenty koni był dla mnie przerażający. Postanowiłam dowiedzieć się do czego one służą i co myślą i mówią o nich amatorzy jeździectwa. Oczywiście informacji o tych znanych mi i nieznanych “pomocach” szukałam również w internecie. Spróbuję też wykazać, czy ich zastosowanie ma uzasadnienie w pracy z koniem.

Gogue (czyt. gog). Nie znałam tego “wynalazku”. W wielu miejscach, jakie odwiedziłam w internecie, jest ten sam opis tego patentu: “Gogue (czyt. gog) stosowany jest głównie przy koniach mających skłonności do stawania dęba, gdyż skutecznie to uniemożliwia. Często nazywany jest ulepszoną wersją czambonu. Nie ogranicza jednak konia na boki oraz nie działa silnie na kąciki pyska.

Koń, który staje dęba stanowi piękny widok. W takiej pozycji jest mu w miarę “wygodnie” postać chwilę na tylnych nogach.

Sprawdźmy, dlaczegóż to gogue tak skutecznie uniemożliwia zwierzęciu stawanie dęba.

Nie znalazłam w internecie zdjęcia, na którym można by zobaczyć działanie gogue podczas podnoszenia w górę przez wierzchowca przodu ciała. Nie znalazłam, bo żaden koń nie przetrwałby takiej próby bez szwanku na zdrowiu, a nawet życiu. Ból jaki to “narzędzie tortur” zadaje, musi być nie do zniesienia. Chyba wystarczy wam wyobraźni, żeby “zobaczyć” w niej, gdzie i w jaki sposób gogue zadaje ten ból. Złamana dolna szczęka konia i kręgosłup w okolicy potylicy, to wcale nie przesadzony “scenariusz”.

Blokowanie jakichś ruchów konia poprzez zadawanie bólu, stosują ci jeźdźcy, którzy nie potrafią zrozumieć przyczyn pewnych zachowań koni. Przykre jest to, że wiele takich osób nie chce ich zrozumieć. Dlaczego koń, pracujący pod jeźdźcem, staje dęba? Powodem jest również ból, który jeździec zadaje mu podczas jazdy. Chcąc uniknąć bólu, zwierzę może wybrać cztery drogi ucieczki: w przód, w tył, w bok i w górę. Większość sygnałów w “tradycyjnym” jeździectwie to impulsy, od których zwierzę ma uciekać, wykonując w ten sposób polecenie. W zamyśle przekazywanych zwierzęciu poleceń nie ma informacji: “zrozum, przemyśl i zrób to sam”. W zamyśle jest: “wykonaj ulegając naciskowi, wykonaj i ustąp pod wpływem bólu, ucieknij przed straszącą “pomocą”. Tradycyjne sygnały namawiające do ruszenia to: wciskanie bioder w koński grzbiet, cisnące łydki, wrzynające się pięty jeźdźca. Te same siłowe sygnały mają zmusić podopiecznego do ruchu w bok. Sygnał wymuszający zwolnienie i zatrzymanie, to wciskające się w kąciki ust zwierzęcia i zadające ból wędzidło. Ten sam ból ma zmusić zwierzę do opuszczenia głowy. Bat albo machająca lonża nakazują zwierzęciu uciekać przed nimi podczas lonżowania, by uzyskać efekt zwiększenia tempa albo przejścia do wyższego chodu.

Teraz wystarczy, by zadawany zwierzęciu ból “sygnałami” z przodu był zbyt silny, a opatrzone w ostrogi pięty jeźdźca nie pozwoliły na cofnięcie się przed bólem - zatem wierzchowiec szuka ucieczki. Przed bolesnym “imadłem” może uciec tylko unosząc w górę przednią część ciała. Koń, u którego opuszczona głowa i szyja jest efektem prężenia grzbietu, prężenie zaś jest efektem zaangażowania zadu, nie będzie stawał dęba, gdyż jeździec nie używa bolesnego nacisku na pysk i szyję. Koń, który rozumie pracę mięśni brzucha jeźdźca i pracę postawą ciała nad regulacją tempa chodów, nie będzie stawał dęba, ponieważ wodze i wędzidło nie pełną wówczas roli hamulca. Koń, który sam i ze zrozumieniem wykonuje polecenia przekazywane “rozmawiającą” łydką jeźdźca, nie będzie stawał dęba, gdyż żaden nacisk, ucisk czy bolesny impuls nie jest potrzebny do zmuszania go do ruchu w przód. Zakładanie zwierzęciu gogue przez jeźdźca, to jak przyznanie się do tego, że nie umie on pracować z koniem bez zadawania mu bólu. Przyznanie się do braku wiedzy i umiejętności takiej pracy z wierzchowcem, która nie sprowokuje u niego potrzeby “wspinania się”.

Gogue często nazywany jest ulepszoną wersją czambonu. Oba te patenty oraz ich konfiguracje z wypinaczami i wodzami wymyślono po to, by uzyskać siłowy nacisk na końską potylicę.

Oto informacje jakie znalazłam na temat tych patentów w internecie: 

1) “Czambon pomaga koniom w kształtowaniu mięśni grzbietu”. 

2) “Czambon stały pozwala na pracę na tzw. niskiej ramie, zachęca do wejścia na wędzidło jednocześnie aktywując mięśnie grzbietu. Czambon gumowy, nazywany najczęściej "gumami" służy do łatwego i szybkiego wprowadzenia konia na wędzidło i ustawienia głowy w zganaszowaniu”. 

3) “Idea działania czambonu jest taka, by wskazać koniowi właściwą drogę - w dół. W momencie kiedy koń zadziera głowę guma działa przez kółka wędzidła i potylicę wstecz i w dół, co ma pokazać koniowi, że taka pozycja głowy (zadarta) jest niewygodna = niepożądana. Działanie czambonu powinno być zawsze poparte działaniem ręki”. 

4) “Ja w zasadzie nie jeżdżę z czambonem a tylko praca na lonży. efekty jak dla mnie są super, bo dzięki temu że koń nie wiesza się na wędzidle prawidłowo pracuje mięśniami szyi / grzbietu.

Te przykładowe cytaty odzwierciedlają ogólny stan informacji na temat użycia czambonu i jego pochodnych. Ulżyło mi, gdy znalazłam wypowiedź i blogowy post, w którym zaznaczono, iż konieczne jest zaangażowanie końskiego zadu przy pracy na patentach uciskających potylicę wierzchowca:

5)“Czambon świetnie uczy konia rozluźniania się (tylko koń rozluźniony jest w stanie opuścić głowę). Poza tym koń przy pracy na czambonie uwypukla grzbiet i angażuje do pracy jego mięśnie (jeśli pilnowane jest, aby szedł energicznie i od zadu)”.

Wszystkie te “cudowne” efekty, które przynosi praca na czambonie są fikcją i bzdurą. Patenty uciskające potylice konia wymyślono po to, by po chamsku i na siłę ściągnąć końską głowę w dół. A ściągnięcie głowy i szyi zwierzęcia na dół w żaden sposób nie wpływa na “kształtowanie mięśni grzbietu”, nie “zachęca do wejścia na wędzidło”, nie “aktywuje mięśni grzbietu”. Nie wpływa na prawidłową pracę mięśni szyi i uwypuklenie grzbietu.

Prawidłowe opuszczenie przez konia szyi i głowy, prawidłowe ustawienie jej w zganaszowaniu jest i ma być końcowym efektem zaangażowania do wydajnej pracy zadnich kończyn wierzchowca. Jest i ma być efektem rozciągania, “aktywacji” i “kształtowania” mięśni grzbietu. Jest i ma być efektem “uwypuklenia” i prężenia grzbietu w “koci”, efektem prawidłowej pracy i rozluźnienia mięśni szyi. Przy prawidłowej pracy od zadu, przy wyprężonym i uwypuklonym grzbiecie, przy rozluźnionych mięśniach szyi, żaden siłowy nacisk nie musi koniowi “wskazywać właściwej drogi - w dół”, nie musi “pokazywać, że zadarta pozycja głowy jest niewygodna, niepożądana” i żaden siłowy nacisk nie musi zachęcać wierzchowca do “wejścia na wędzidło”.

Czy zadaliście sobie kiedyś pytanie: dlaczego pracujący pod jeźdźcem wierzchowiec zadziera głowę i szyję, dlaczego “nie chce” jej opuścić?” Przyczyną jest przyjęta zła postawa ciała, zła do niesienia ciężaru na “plecach” i wykonywania zadań pod jego “dyktando”.

Żeby zrozumieć na czym polega owa zła postawa wierzchowca, przyda wam się wykonanie pewnego ćwiczenia. Pochylcie się i oprzyjcie ręce np. o taboret, przyjmując w ten sposób pozycję czworonoga. Żeby uzyskać jak największe podobieństwo do pozycji wierzchowca, stańcie na palcach stóp. Nie wymagam już oparcia na palcach dłoni, bo byłoby to dość bolesne. Potem odsuńcie całe nogi, poczynając od bioder, mocno do tyłu.

Jaki będzie efekt takiej zmiany w ustawieniu? Poczujecie jak plecy robią się wam wklęsłe, jak głowa “podąża” w górę, a ręce zostają nadmiernie obciążone. Każdy ciężar, który znalazłby się na waszych plecach, na przykład małe i lekkie dziecko, będzie potęgował uczucie “przeginania” pleców w dół i uczucie dyskomfortu. Oczywiście, będąc w tej pozycji można opuścić głowę w dół ale sprawdźcie, czy w jakikolwiek sposób wpłynie to na poprawę pozycji waszego grzbietu i zainicjuje rozciąganie mięśni pleców.

Zobaczmy teraz tak samo uproszczony schemat układu kości konia. Dla lepszego porównania zwierzę jest mniej więcej wielkości człowieka.

Zmianę w układzie ustawienia tylnych nóg, którą tak łatwo zauważyć u człowieka, u konia dostrzec jest dużo trudniej. Dla niewprawnego obserwatora jest to praktycznie niewidoczne. Jednak zwierzę które dosiadacie, w inny wymowny sposób informuje was o sytuacji jak “rozgrywa się” w zadniej części wierzchowca.

Zmiany w ustawieniu grzbietu, które zachodzą po “odstawieniu” w tył tylnych kończyn, są takie same u konia jak u pochylonego człowieka. Plecy stają się wklęśnięte, głowa zadarta, ciężar ciała jest przerzucony na przód ciała i przednie kończyny. I właśnie o tym wszystkim informuje was zadarta szyja i głowa konia. Jeżeli w jakiś sposób ściągnięcie głowę i szyje konia w dół, nie zmienicie złego ustawienia jego ciała, za to pozbawicie się pewnej formy końskiego przekazu. Zmuszone do obniżenia głowy i szyi zwierzę znajdzie jednak inną formę dla przekazania tych informacji. Wiszenie na wodzach, przeganaszowanie, maksymalne “opadnięcie” głowy w dół i opór przy próbach jej podniesienia, pędzenie, opór wobec prób zatrzymania i zwolnienia tempa, wyrywanie wodzy, niechęć do energicznego chodu, to wszystko są formy przekazu “zastępujące” zadartą szyję. Zamiast zgłębić wiedzę na temat pracy z zadem konia, jeźdźcy próbują zablokować zwierzęciu również te inne formy przekazu. Zamiast odjąć siłę nacisku z mordy i potylicy, dodają ją przy pomocy różnych wynalazków działających na zasadzie bloczka.

Te wynalazki to czarna wodza i 

wodze Thiedemanna inaczej Kohlera.

Wodze Kohlera też nie są znanym mi patentem. Takie znalazłam tego opisy:
1) “Łagodniejszą formą czarnej wodzy jest wodza Kohlera, która nie działa dopóki koń nie zacznie się wyrywać i szarpać. Wtedy jej działanie jest podobne do działania czarnej wodzy. Niestety odradzam jej używanie, gdyż trudno jest określić kiedy tak naprawdę działa.”
2) ”Stosowałam i już nie stosuję. Standardowa czarna wodza daje szersze pole manewru. To jest coś pomiędzy martwym wytokiem a czarną wodzą. Różnica polega na tym, że masz możliwość stopniowej regulacji długości i nie masz w ręku dwóch wodzy. Ma to swoje wady i zalety”.

A czegóż dowiadujemy się w internecie na temat czarnej wodzy:
1) “Podstawowym celem jej stosowania jest zachęcenie konia do obniżania głowy, a tym samym uwypuklania grzbietu”.
2) ”Przykładowo: koniom, które mają problem z baskilowaniem i skaczą z odwrotnym grzbietem, można poprzez użycie czarnej wodzy, pokazać drogę do opuszczania głowy i właściwego wygięcia kręgosłupa podczas skoku, ćwicząc na niewysokich przeszkodach. Oczywiście ten sam efekt da się osiągnąć innymi sposobami – na przykład dobrze wypiętym martwym wytokiem”.
“Zachęcenie konia”? Pokazanie drogi do opuszczenia głowy? Przez podwojenie siły swoich rąk?
A brak wpływu na mięśnie grzbietu i wygięcie w górę kręgosłupa, ściągniętej na siłę w dół głowy i szyi konia, już opisałam. Praca z koniem na przeszkodach nie podlega żadnym innym zasadom.

Chcę jednak skupić się na innym problemie przy okazji omawiania czarnej wodzy. Muszę wam zwrócić uwagę na brak możliwości zmiany pozycji szyi przez konia, podczas użycia czarnej wodzy i omówionych wcześniej patentów. Najpierw cytaty:
1) “W chwili, gdy koń podnosi głowę do góry – działamy patentem, mocniej napinając dodatkową wodzę. W momencie, w którym poddaje się i obniża głowę, od razu powinniśmy odpuścić i rozluźnić nacisk. Nie ma sensu nadal działać wodzą pomocniczą, gdy zwierzę pozytywnie zareagowało na nasze polecenie. Koń musi wiedzieć, kiedy robi coś dobrze, a kiedy źle.”
2) ”Na gogue przy próbie podniesienia głowy kontakt po prostu robi się mocniejszy (mocniejszy jest nacisk na potylicę), ale nie ma podnoszenia kącików pyska do góry”.
3) “Idea działania czambonu jest taka, by wskazać koniowi właściwą drogę - w dół. W momencie kiedy koń zadziera głowę guma działa przez kółka wędzidła i potylicę wstecz i w dół, co ma pokazać koniowi, że taka pozycja głowy (zadarta) jest niewygodna = niepożądana”.

Zwolennicy czarnej wodzy i pozostałych patentów zakładają, że każde podniesienie szyi i głowy w górę przez konia jest absolutnym złem. Bardzo błędne założenie. Szczególnie przy pracy z młodym wierzchowcem. Człowiek, w porównaniu z koniem, ma bardzo krótka szyję. Ale utrzymanie, nawet tak krótkiej szyi, w pozycji opuszczonej przez dłuższy czas, wiąże się z bólem u jej nasady. Najlepiej wiedzą o tym ludzie, którzy dużo czasu spędzają przed komputerem. Lekkie opuszczenie głowy, na krótką metę, jest pozycją wygodną do pisania na klawiaturze. Jednak bez zmiany pozycji szyi, bez możliwości podniesienia głowy, a wręcz odchylenia do tyłu, by dać chwilę “odpocząć” mięśniom trzymającym opuszczoną głowę, praca stałaby się torturą.

Nieśliście kiedyś na plecach worek z ciężką zawartością? Takie 50 kg ziemniaków zarzuconych przez ramię na plecy? Przypomnijcie sobie albo wyobraźcie postawę jaką przyjmie wasze ciało, żeby w miarę swobodnie nieść ów pakunek. Noszenie w takiej pozycji ciężaru przez godzinę, bez możliwości chwilowego “odgięcia” pleców i szyi dla odpoczynku mięśni będzie torturą.
Założenie, że ciało konia i jego mięśnie podlegają innym prawom biomechaniki jest arogancją człowieka.

W przypadku konia musicie wziąć pod uwagę jeszcze fakt, że jego szyja jest dużo dłuższa od waszej. Mięśnie, które muszą utrzymać ją w opuszczonej pozycji powinny być niezmiernie silne, by owa pozycja była wygodną dla pracującego zwierzęcia. Wbrew założeniom wielu ludzi, mięśnie dźwigające szyję wierzchowca nie są z natury tak silne i przygotowane do tej pracy, by bez problemów ją wykonać. Nie są, bo niesienie przez dłuższy czas opuszczonej szyi i głowy nie jest dla zwierzęcia naturalne.

Mięśnie szyi konia wymagające wzmocnienia znajdują się u jej nasady, tuż przy kłębie zwierzęcia.

To miejsce na szyi zwierzęcia można porównać do dłoni trzymającej bat do lonżowania. Wielu z was lonżuje na pewno konie, więc wiecie, że bez chociaż chwilowego podniesienia bata w górę albo obniżenia go i oparcia o podłoże, dłuższe trzymanie go w jednej pozycji jest nie do wykonania, bo przysparza bólu. Najtrudniej utrzymać bat właśnie w pozycji: w przód i lekko obniżony.

Wierzchowiec będzie dawał odpocząć mięśniom szyi podnosząc ją lekko w górę, gdy “zabroni” mu się tego przyjmuje drugą pozycję dającą wytchnienie mięśniom-oprze się na wodzach, bo o podłoże nie jest w stanie.

Trzymanie bata jest uciążliwe mimo, że na jego końcu wisi niezbyt ciężki sznur. A wyobraźcie sobie sytuację, gdy zamiast sznura podczepiony będzie niemały ciężar. Problem z utrzymaniem bata w jednej pozycji znacznie wzrośnie, w związku z tym człowiek będzie szukał coraz więcej okazji do zmiany pozycji trzymanego przedmiotu.

W przypadku szyi konia i miejsca na niej, które dźwiga ciężar, sytuacja jest bardziej skomplikowana. Można ją porównać do trzymania ciężaru na kilku batach naraz.

Kolejny cytat, do którego chciałabym się odnieść:

“Gogue ogranicza konia ze wszystkich stron.. "ciągnie" w dół i do "tyłu", jest tak jakby kolejną fazą po chambonie. Bo koń jest już nauczony trzymać nisko głowę, ale teraz przyciąga mu głowę do piersi.. czyli do właściwej pozycji.. czyli głowa w pionie.”
Czytając takie “mądrości” na myśl przychodzi mi imadło. Te wszystkie patenty, które mają “pomóc” w ustawieniu głowy konia przypominają mi jego działanie.

Wyższe ustawienie szyi konia, taka “łabędzia szyja” jest również efektem zaangażowania i podstawienia tylnych nóg zwierzęcia. Jest efektem skrócenia ciała zwierzęcia, efektem mocnego prężenia grzbietu i odciążenia przodu ciała wierzchowca na rzecz jego tyłu.

Wróćmy do ćwiczenia z początku postu.

Tym razem nogi przestawcie do przodu, jak najmocniej pod swój brzuch. Jaki będzie efekt tego ruchu? Plecy wam się uwypuklą, ciężar, który czuliście na opartych rękach będą teraz “niosły” wasze nogi, a głowa “opadnie” w dół. Żeby móc patrzeć przed siebie, a nie na podłogę podniesiecie trochę głowę w górę, broda przesunie się do przodu i będziecie mogli patrzeć w przód. Patrzeć trochę tak, jakby znad okularów.   

     

U koni po “podstawieniu” pod kłodę tylnych nóg wszystko “zadziała” tak samo.

A im mocniej podstawiony zad, tym mocniej wierzchowiec musi podnieć głowę, przy “opadającej” szyi, by móc ją “nieść” “przed sobą”, by móc patrzeć “przed siebie”. I stąd się “bierze” “łabędzia szyja” konia, a nie z przyciągania głowy do piersi.

Patentów, które siłą działają na końską potylicę, szczękę i nos, po to by “pomóc” ustawić głowę i szyję zwierzęcia jest znacznie więcej.
Hybrydy łączące kilka podstawowych patentów na raz, których nazwy nigdzie nie znalazłam.

Bloczek, na którego działaniu oparte jest działanie czarnej wodzy, wykorzystano także w ogłowiu bezwędzidłowym Dr Cooc’a.

Bloczek to maszyna prosta. Ci, którzy nie przespali lekcji fizyki, na których były omawiane maszyny proste, wiedzą, że jest nią również dźwignia. “Pomysłowi” jeźdźcy nie omieszkali również jej wykorzystać, by pomóc sobie w siłowym uginaniu na różne sposoby głowy i szyi konia. Dźwignia wykorzystywana jest w wielokrążkach,

w wędzidłach, których nazwy nie znam i

w hackamore.

 

Moim zdaniem używanie patentów, których działanie oparte jest na siłowym nacisku na głowę i szczękę konia, obnaża brak wiedzy i umiejętności jeźdźca w pracy z wierzchowcem.